Çocuk Felci Hastalığı ve Aşısı

Çocuk felci, yani poliomyelit diğer kısa adıyla polio yüksek bulaşıcılığı olan bir grup virüslerden geçen ağır bir hastalıktır. En eski dönemlerden beri tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de pek çok hastalığa yol açmıştır. Basit solunum yolu problemleri, ishaller gibi basit görünen durumlardan menenjit ve sakat kalmalara kadar ilerleyip ölüme sebep olabilir. Bu virüsler, besinler ya da suyla ya da kirli ellerin ağza götürülmesi gibi çocuklar açısından kaçınılmaz basit yollar kullanarak çocuğun ağız bölgesine yerleşir ve bağırsaklara ilerler. Birkaç gün içinde bağırsaklarda çoğalır, buradan kana daha sonra da sinir sistemine girerek bu yolla beyne ve organlara zarar verir. Çocuk felcinin ağır formlarında felç söz konusu olabilmekte ve nadir de olsa tam iyileşme olmayıp ömür boyu, sıklıkla bacaklarda sakat kalmaya varan bir tablo söz konusu olabilmektedir. Hastalığın bir diğer zor kısmı, bağırsaklarda çoğalmış bu mikroplar dışkı ile atılıp tekrar başka kişilere bulaşabilmekte, toprağa ve suya karışmaktadır. Bu nedenle mikrobun sağlıklı kişiye bulaşması maalesef  çok kolay olmaktadır.

Hastalık tarihi çok eskilere uzanmakla birlikte hastalığın ilk tanımlanması 1840’larda yapılmıştır. Hastalık kolay bulaşma özelliğinden dolayı tüm dünyada yaygın olarak görülmekle birlikte özellikle 20. yüzyılın başından itibaren tüm dünyada ağır salgınlarla seyretmeye başlamıştır. 1950’li yıllarda çocuk felci hastalığına karşı etkin 2 tip aşının bulunması ve yaygın kullanımı ile hastalık seyri hızla azalmış, günümüzde yok olma derecesine kadar ilerlemiştir.

Bu polio virüslerinden korunmanın dünyadaki kanıtlanmış en başarılı yolu aşılamadır. 1988 yılında polio hastalığının tüm dünyadan yok edilmesi için yapılan aşı çalışmalarıyla bu hastalık %99 azaltılmıştır. Ülkemizde son polio hastalığı 1998 yılında görülmüştür. 2002 yılında ise Dünya Sağlık Örgütü tarafından ülkemiz çocuk felci hastalığından arındırılmış bölge olarak sertifikalandırılmıştır. Halen dünyada birçok ülkede polio virüsü ve hastaları vardır. Ülkemiz de özellikle son yıllarda mültecilerin yoğun bir şekilde yerleşmesi ve ülke geneline yayılması sebebiyle çocuk felci hastalığı yönünden halen risk altındadır.

Polio virüsüne karşı iki farklı aşı vardır. Birincisi öldürülmüş virüsün enjeksiyonla vücuda verildiği ve bu sayede vücudun zararsız mikrobun özelliklerini tanıyıp bağışıklık direnci geliştirdiği inaktif çocuk felci aşısıdır(IPV). 5’li karma aşı içinde uygulanır.

Diğer aşı ise ağza damlatılan oral çocuk felci aşısıdır(OPA). OPA aşısında çocuk felci hastalığını yapan iki farklı tipteki bu virüslerin zayıflatılmış hali bulunur. Bu aşının tüm topluma direkt olarak faydası olan çok önemli bir özelliği bulunmaktadır. Bu aşıyı ağızdan damlatılarak alan çocukların hem kanında hem de bağırsaklarında bu mikroba karşı direnç oluşur. Bağırsaklarda direnç gelişmesi bu hastalık için çok önemlidir. Çünkü poliomiyelit virüsleri bir çocuğun ağzından bağırsaklarına ulaşırsa burada hızlıca çoğalıp hastalık yapmaktadır. Ancak OPV sayesinde sadece kanda değil bağırsaklarda da kötü virüslere karşı bağışıklık oluşur. Hem de  ağızdan giren virüsler dışkı ile atılıp başkasına da zarar vermeden bağırsaklarda yok edilir. Böylelikle toplumun bağışıklanmasına direkt katkı sağlar.

Ülkemizde yukarıda bahsedilen her 2 aşı da ulusal aşılama takviminde bebek ve çocuklarımıza ücretsiz olarak uygulanmaktadır. OPA 6 aylık ve 18 aylık bebeklere uygulanır. Ağızdan 2 damla şeklinde basit bir uygulaması vardır. Hekimin gözetiminde ve bilgisinde büyük kısıtlamalar olmadan hemen her bebeğe rahatlıkla uygulanabilir.  İnaktif çocuk felci aşısı ise 5’li karma aşının içerisinde yer almakla birlikte 2-4-6. aylarda bebeklere, 18. ayda ve ilkokul 1. sınıfta çocuklara 5 doz olarak uygulanmaktadır. Çocuk felci aşısı ile çocuklarımızı aşılamak ülkemizin çocuk felcinden arındırılmış bölge olma özelliğini sürdürme açısından son derece önemlidir. Çocuk felci aşıları, bu hastalık açısından her zaman en güvenli, en hızlı ve en başarılı korunma yöntemi olmuştur.

Yararlanılan Kaynaklar:

***   Poliomyelitis Historical Facts, Epidemiology, and Current Challenges in Eradication Man Mohan Mehndiratta, MD, DM, MNAMS, FAMS, FRCP, Prachi Mehndiratta, MD,and Renuka Pande, MD Neurohospitalist. 2014 Oct; 4(4): 223–229. doi: 10.1177/1941874414533352

***   https://www.who.int/biologicals/areas/vaccines/polio/opv/en/

***   http://www.ttb.org.tr/kutuphane/asi_rehberi.pdf  –  Birinci Basamak Sağlık Çalışanları için Aşı Rehberi